نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه شناسی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

2 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه تهران

چکیده

هدف این مقاله بررسی عوامل انگیزشی و اجتماعی دانشجویان تحصیلات تکمیلی،
به عنوان بخشی از کنشگران اجتماع علمی ایران، از نگارش مقالات بین المللی (آی. اس.
آی) است. در بخش نظری با هدف فراهمساختن دانش زمینهای لازم برای ورود به
میدان تحقیق دیدگاههای رایج در جامعه شناسی علم ازجمله مدل کارکردی، مدل
مبادله، مدل برساختگرایی اجتماعی و مدل میدانی علم را مرور کرده ایم. روش
پژوهش نیز با توجه به لزوم فراهمساختن امکان ورود به ساحت معنایی، براساس نظریۀ
مبنایی تدوین شده است. در این تحقیق با 71تن از دانشجویان کارشناسی ارشد
رشته های علوم پایه و مهندسی دانشگاه تهران مصاحبۀ عمیق به عمل آمد. این
مصاحبه ها طی سه مرحله کدگذاری شدند و در نهایت روایت تحلیلی از این مقولات
استنباط شد. خط اصلی این تحلیل، که در واقع روایتی توصیفی- تحلیلی دربارۀ
موضوع تحقیق است، شامل چهار مقولۀ هستهای است. این چهار مقوله به ترتیب
عبارتاند از «ذهنیت فرهنگی پیشین دربارۀ دانشگاه» به عنوان شرط زمینهای شروع
فرایند، «وضعیت اجتماعی» و «وضعیت نظام آموزش عالی» بهعنوان عوامل ساختاری
مؤثر در راهبردهای دانشجویان و سرانجام مقولۀ «کنشهای راهبردی دانشجویان برای  کنترل، اداره و برخورد با اوضاع خاص». سرانجام پژوهش به مقولۀ تحلیلی «رشد تولید
مقالات بین المللی» بهمثابۀ پیامد ناخواستۀ این فرآیند دست مییابد. نتیجۀ پژوهش
نشان میدهد دانشجویان عمدتاً با نگاه آرمانی وارد دانشگاه میشوند و در برخورد با
وضعیت نامساعد و محدودیتهای دانشگاه و جامعه، که با انتظارات ذهنی آنان
سازگاری ندارد، انگیزۀ مهاجرت تحصیلی در آنها تقویت میشود. آنان در چنین
موقعیتی نگارش مقالات بین المللی را وسیلهای تسهیل کننده برای تحقق راهبرد خود
مییابند. بدین ترتیب، بخشی از افزایش سهم ایران در تولید دانش جهانی را میتوان
پیامد ناخواستۀ انگیزههای راهبردی دانشجویان برای تدارک مقدمات مهاجرت از کشور
قلمداد کرد.

کلیدواژه‌ها