نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

هدف اصلی مقالۀ حاضر بررسی تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز است که یکی از
گفتمانهای سیاسی مؤثر پس از انقلاب اسلامی بهشمار میرود. برای تحقق این هدف،
لازم بود ویژگیهای گفتمان مجمع روحانیون مبارز را مطالعه و نوع و میزان تحول این
گفتمان را در دولتهای جنگ، سازندگی و اصلاحات و دولت فعلی مشخص کنیم.
برای این بررسی از نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه، به عنوان چهارچوب مفهومی، و از روش
تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به عنوان روش تحقیق، بهره گرفتیم. دادههای این
تحلیل از بیانیه های مجمع روحانیون مبارز از سال 1382تا 1322و از مصاحبۀ عمیق
با برخی عاملان این گفتمان و تحلیل اسنادی به دست آمد. یافته های تحقیق حاکی
است گفتمان مجمع روحانیون مبارز در فاصلۀ سالهای 1382تا 1322متحول شده
است. مفصل بندی این گفتمان در مرحلۀ پیش از رحلت امام و در دولت موسوی به این
شرح بود: اسلام (برداشت ایدئولوژیک و انقلابی اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد
دولتی؛ اقتدار کاریزماتیک؛ صدور یکجانبۀ انقلاب؛ قوت ایدئولوژی انقلابی و ارزشهای
انقلابی؛ حضور ارزشهای خاصگرایانه؛ و تأکید بر روحانیت بهعنوان مهمترین قشر
اثرگذار دالهای شناور این گفتمان بودند. پس از رحلت امام و در دولت هاشمی مردم
(برداشت دموکراتیک و مردمگرایانۀ اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار
عقلانی و دموکراسی نخبهگرایانه؛ صدور انقلاب و رابطۀ یکجانبه با جهان؛ ارزشهای  واقعگرایانه و عملگرایانه؛ حضور ارزشهای خاصگرایانه؛ و تأکید بر روحانیت بهعنوان
مهمترین قشر اثرگذار دالهای شناور این گفتمان بودند. در دولتهای خاتمی و
احمدینژاد مردم (برداشت دموکراتیک و مردمگرایانۀ اسلام) دال برتر؛ و آزادی؛ اقتصاد
خصوصی؛ اقتدار عقلانی و افول دموکراسی نخبهگرایانه؛ رابطۀ تعاملی با جهان؛
ارزشهای واقعگرایانه و عملگرایانه؛ حضور ارزشهای عامگرایانه؛ و تأکید بر سایر
اقشار جامعه درکنار روحانیت دالهای شناور گفتمان مجمع روحانیون مبارز را تشکیل
دادهاند.

کلیدواژه‌ها