نوع مقاله : علمی
نویسندگان
1 کارشناسارشد جامعهشناسی انقلاب اسلامی، پژوهشکدة امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی
2 کارشناسارشد جامعهشناسی، مدرس دانشگاه علمی-کاربردی
3 کارشناسارشد فلسفة غرب، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
در اواسط قرن بیستم میلادی، سعید نورسی، عالم صوفی ترکیه، با تأسی از سنت معنوی اسلام جریان نوریه را با هدف ترویج و هماهنگی میان علم و دین و سنت و مدرنیته بنیان گذاشت. از دل جریان نوریه و در امتداد آن، جنبشی اجتماعی در میان اقشار و اصناف و حلقههای محلی جامعه ترکیه با رهبری کاریزماتیک فتحالله گولن شکل گرفت که هدف آن عمدتاً خدمت به خلق، ارتقای سطح آموزشی برای همه و بهبود معیشت مردم با الهام از آموزههای اسلامی و فرهنگ بومی بود.
گولن امروزه در سراسر جهان بهعنوان روشنفکری تأثیرگذار شناخته میشود. از او با عنوان پدر اسلام اجتماعی در ترکیه یاد میشود، اما دامنة نفوذش فراتر از مرزهای ترکیه است. قدرت تأثیرگذاری گولن به حدی است که از فعالیتهای او و هوادارانش به «جنبش گولن» تعبیر میشود. این جنبش، برخلاف اکثر جنبشهای اسلامی معاصر، سیاسی نیست بلکه اجتماعی-آموزشی است. گولن در رأس شبکهای با عضویت تعداد زیادی از سرمایهداران، بازرگانان و دانشمندان قرار دارد که از طریق ادارة برخی شرکتها و نهادها، شبکة وسیعی از مراکز انتشاراتی، مدارس، دانشکدهها، شرکتهای سرمایهگذاری و مراکز فرهنگی در داخل و خارج از ترکیه را تحت پوشش دارند.
این مقاله با استفاده از نظریة «بسیج منابع» دریچهای برای شناخت جنبش گولن و تبیین چرایی شکوفایی و توفیق این جنبش گشوده است. این ابزار نظری همراه با تحلیل بستر تاریخی و سیاسی ترکیه، که موعظههای گولن در آنها نقش بسته است و نیز درک مفاهیم اسلامی در ترکیه نظیر بخشش، نیکوکاری، بصیرت در باورها، رستگاری و خدمت به جامعه، شناختی از جنبش گولن به دست میدهد.
کلیدواژهها