نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی گرو ه های اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن

3 استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار، گرمسار، ایران

4 استادیار پایۀ 15 علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

5 استادیار پایۀ 20 علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

مدیریت بحران قبل و بعد از رخداد در ایران در شرایط مطلوبی قرار ندارد و پس از زلزله و سیل و بیماری و ...، آسیب‌های زیادی به مردم و بویژه زنان وارد می‌شود. معمولاً افراد سانحه‌دیده قادر نیستند به‌آسانی به شرایط متعادل و سازگار بازگردند. در چنین شرایطی بررسی میزان تاب‌آوری و عوامل مؤثر بر آن به منظور کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری در وقوع بحران‌ها ضروری می‌نماید. این پژوهش به منظور تبیین جامعه‌شناختی تاب‌آوری زنان در مواجهه با بیماری کرونا در مناطق 3 و 12 شهر تهران صورت گرفته است. تحقیق با استفاده از روش پیمایشی انجام شده. ابزارهایی که برای سنجش تاب‌آوری استفاده شده است: پرسشنامه در محمدی (1384)، سبک زندگی (پرسشنامۀ سبک زندگی)، دیدگاه اعتقادی (پرسشنامۀ جهت‌گیری مذهبی آلپورت)، آموزش دوران کودکی (پرسشنامۀ کیفیت زندگی)، رضایتمندی از زندگی (پرسشنامۀ رضایت از زندگی) است. 402 نفر از زنان 15 تا 69 ساله ساکن در دو منطقۀ 3 و 12 تهران به عنوان نمونه انتخاب شدند. نمونه‌گیری با استفاده از روش سهمیه‌ای صورت گرفت. بر اساس  یافته‌های پژوهش، بین تاب‌آوری و متغیرهای دیدگاه اعتقادی، آموزش دوران کودکی، و توانمندی جسمانی زنان، در منطقۀ 12 رابطه وجود دارد. همچنین بین تاب‌آوری و متغیرهای سبک زندگی، آموزش دوران کودکی، و رضایتمندی از زندگی زنان، در منطقۀ 3 رابطه وجود دارد. در هر دو منطقه دیدگاه اعتقادی زنان بیشترین تأثیر را بر متغیر تاب‌آوری دارد.


 


 

 

کلیدواژه‌ها

آروین، محمود؛ زیاری، کرامت اله (1397) «سنجش میزان آسیب‌پذیری اجتماعی و بهره‌گیری از رویکرد تاب آوری اجتماعی در برابر مخاطره (زلزله) (نمونۀ موردی: منطقۀ 2 شهرداری تهران)"، فصلنامۀ علمی پژوهشی امداد و نجات، دورۀ دهم، شمارۀ 37: 14
 پورسردار، فیض‌اله؛ عباس‌پور، ذبیح اله؛ عبدی زرین، سهراب؛ سنگری، علی‌اکبر (1391) «تأثیر تاب‌آوری بر سلامت روانی و رضایت از زندگی، یک الگوی روان‌شناختی از بهزیستی»، فصلنامۀ علمی و پژوهشی یافته، جلد 14، شمارۀ 1: 81-89.
پورمحمدی، محمدرضا؛ هادی، الهام؛ هادی، الناز (1398) «تبیین ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی تاب‌آوری شهری در برابر زلزله: مطالعۀ موردی: منطقۀ 4 شهر تبریز"، فصلنامۀ دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دورۀ نهم، شمارۀ اول: 41.
حائری، وحید (1399) «اقدامات محلی در بحران‌های جهانی: حق بر شهر و نقش مراکز حمایت اجتماعی و مدیریت بحران محلات در مقابله با شیوع بیماری کرونا (شهر تهران)»،  فصلنامۀ علمی ـ تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، ویژه‌نامۀ پیامدهای شیوع ویروس کرونا ـ کووید19، شمارۀ دوم: 255-281.
چراغی، معصومه (1399). تبین جامعه‌شناختی تاب‌آوری گروههای اجتماعی در بلایای طبیعی، مورد مطالعه زنان شهر تهران. پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
رضایی، محمدرضا؛ سرائی، محمدحسین؛ بسطامی‌نیا، امیر (1395) «تبیین و تحلیل مفهوم «تاب‌آوری» و شاخص‌ها و چارچوب‌های آن در سوانح طبیعی»، فصلنامۀ دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دورۀ 6، شمارۀ 1، 32-46.
سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام؛ صحراگرد، نرگس (1386)، «تاب‌آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی»، مجلۀ روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، پدورۀ 13، شمارۀ 3، 290-295.
صفاری‌نیا، مجید؛ بازیاری میمند، مهتاب (1391) «مقایسۀ تاب‌آوری هیجانی و اجتماعی در دانش آموزان مناطق محروم با غیر محروم»،  فصلنامۀ اندیشه‌های نوین تربیتی، دورۀ 8 ، شمارۀ 1: 107-124.
عظیمی هاشمی، مژگان (1386) «رابطۀ رضایت از زندگی و دینداری در بین دانش آموزان متوسطه»، مشهد: اداره تحقیقات آموزش و پرورش: 98
علیزاده، سپیده (1388) «تدوین برنامۀ عقلانی، هیجانی، رفتاری و بررسی تأثیر آن بر تاب‌آوری و سلامت روان افراد مبتلا به اچ آی وی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن.
فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ پیربابایی، محمدتقی؛ کی‌نژاد، محمدعلی؛ آقابابایی، محمدتقی (1391) «تبیین ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری شهرهای اسلامی»،  فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شمارۀ نهم: 113-121
ﺳﯿﺪﻋﺎﻟﯽﻧﺴﺐ، عفت السادات (1381). ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻠﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ در ﺑﯿﻦ زﻧﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن دﻣﺎوﻧﺪ. ﭘﺎﯾﺎن‌ﻧﺎﻣۀ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ، داﻧﺸﮑﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﺷﻤﺎل.
کاظمی، داود؛ عندلیب، علیرضا (1394) «تدوین چارچوب مفهومی ارزیابی مؤلفۀ اجتماعی تاب‌آوری شهر در برابر بحران»، کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم رفتاری و اجتماعی. ترکیه. استانبول: 54.
کمال‌الدینی، معصومه (2019)، «یادداشتی پیرامون چگونگیِ ارتباط دین و بحرانهای طبیعی | دین و مذهب از منابع مهم تاب‌آوری در جوامع آسیب‌دیده در بحرانهای طبیعی»، مجلۀ اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، تاریخ ارسال 2 سپتامبر 2019.
گل‌وردی، مهدی (1396) «تاب‌آوری ملی: مروری بر ادبیات تحقیق»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دورۀ 7، شمارۀ 25: 54.
محمدی، مسعود (1384) بررسی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری در افراد در معرض خطر سوء مصرف مواد. رسالۀ دکتری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.
ملکی، سعید؛ امان‌پور، سعید؛ صفایی‌پور، مسعود؛ پورموسوی، سیدنادر؛ مودت، الیاس (1396) «ارزیابی طیف تاب‌آوری اجتماع‌های شهری در برابر بحران زلزله براساس سناریوهای شدت مختلف و استفاده از نمایۀ COPRAS (نمونۀ موردی شهر ایلام)»، نشریۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هشتم، شمارۀ 31: 23-41.
ولی‌زاده، رضا؛ امینی، شادی؛ رجبی، سجاد (1398) «تحلیل فضایی تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر بلایای طبیعی (مطالعۀ موردی: استان آذربایجان شرقی)»، فصلنامۀ مطالعات محیطی هفت حصار، شمارۀ 27، سال هفتم: 2-19.
Adger, W. Neil; Hughes, Terry P.; Folke, Carl; Carpenter, Stephen R.; Rockström, Johan )2005(. “Social–Ecological Resilience to Coastal Disasters” Science,Vol 309, Issue 5737: 1036-1039.
Birkmann, Jörn (2006). “Indicators and Criteria”, In: Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies, edited by Jörn Birkmann. Tokyo: United Nations University Press.
Cacioppo, John T.; Reis, Harry; Zautra, Alex (2011) “Social Resilience: The Value of Social Fitness With an Application to the Military”, American Psychologist, 66(1):43-51.
Kafle, Shesh Kanta (2012).“Measuring disaster-resilient communities: A case study of coastal communities in Indonesia”, Journal of Business Continuity & Emergency Planning, Volume 10, Part A: 178–189.
Lazaruz, Richard S. (2004), Personality and Adjustment, Prentice-Hall, Inc. Englewood Cliffs, New Jersey.
Maharani,Yohana Noradika, & Lee, Sungsu (2017) Assessment of social vulnerability to natural hazards in South Korea: case study for typhoon hazard”.Spatial Information Research, 25(1), 99-116.
Renschler, Chris S.; Reinhorn, Andrei M.; Arendt, Lucy A.; Cimellaro, Gian Paolo (2011) “THE P.E.O.P.L.E.S. RESILIENCE FRAMEWORK :A CONCEPTUAL APPROACH TO QUANTIFY COMMUNITY RESILIENCE”, COMPDYN, 2011, 3rd ECCOMAS Thematic Conference on Computational Methods in Structural Dynamics and Earthquake Engineering, M. Papadrakakis, M. Fragiadakis, V. Plevris (eds.) Corfu, Greece, 25–28 May 2011
Rufat, Samuel; Tate, Eric; Burton, Christopher G.; Maroof, Abu Sayeed (2015) “Social vulnerability to floods: Review of case studies and implicatios[MP1] 
Tan, Ronghui; Liu, Yaolin; Zhou, Kehao; Jiao, Limin; Tang, Wei (2015) “A game-theory based agent-cellular model for use in urban growth simulation: A case study of the rapidly urbanizing Wuhan area of central China”, Computers, Environment and Urban Systems, Volume 49, 15-29.
Underhill, Steven J. R; Singh-Peterson, Lila (2016), “A multi-scalar, mixed methods framework for assessing rural communities’ capacity for resilience, adaptation, and transformation”, Community Development, 27, 124-140.
Villegas-González, Paula Andrea; Ramos-Cañón, Alfonso Mariano; González-Méndez, Mauricio; González-Salazar ,Ramón Eduardo; De Plaza-Solórzano, Juan Sebastian (2017) “Territorial vulnerability assessment frame in Colombia: Disaster risk management”. International Journal of Disaster Risk Reduction, 21: 384-395. 
Wolff, Sula (1995) “The concept of resilience”, Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 29. 565-574.
Zhang, Nian; Wei Guiwu (2013). “Extension of VIKOR method for decision making problem based on hesitant fuzzy set” Applied Mathematical Modelling, Volume 37, Issue 7: 4938-4947.
Zhang, Weiwei; Xu, Xuanhua; Chen, Xiaohong (2017), “Social vulnerability assessment of earthquake disaster based on the catastrophe progression method: A Sichuan Province case study”, International Journal of Disaster Risk Reduction, Volume 24: 361-372
 [MP1]شماره و صفحات