نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانش آموختۀ دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان

چکیده

جامعه شناسی بومی ایران مطالعات روشمند اندکی در زمینه خانواده‌های ایثارگر و آسیب دیده از جنگ تحمیلی انجام داده است. لذا تحقیق حاضر با هدف گردآوری و تحلیل داده‌های میدانی به دنبال پاسخگویی به پرسش اصلی ذیل است: چالش‌های همسران جانبازان در ایفای نقش‌های خانوادگی چیست و عمدتا حول چه مقولاتی سامان یافته است؟ تحقیق به روش کیفی و مبتنی بر روایت پژوهی اجرا و در جریان پژوهش با ۳۰ نفر از همسران جانبازان ساکن شهر تهران مصاحبه شد.
نتایج تحلیل مضمون مصاحبه‌های انجام شده نشان می‌دهد گرانباری نقش حاصل از اجرای همزمان نقش پرستار، همسر، مادری بسط یافته، مقوله نارضایتی اقتصادی حاصل از اخلال نقش نان‌آوری مرد و توام با تجربه فقر یا عدم تفاهم مالی و سرآخر زوجیت ناکامل ناشی از نارضامندی جنسی، عدم حل تعارض زوجین و اضطراب مداوم همراه با خشونت خانگی مضمون‌های اصلی تجربه زیسته همسران جانبازان هستند که به دلسردی از نقش همسری منجر می‌شوند. همسران جانبازان در مقام کنشگران اجتماعی با تغییر انتظارات و بازتعریف نقش بر دلسردی از نقش غلبه می‌کنند یا از اجرای نقش همسر جانباز دست می شویند و جدایی را برمی‌گزینند.

کلیدواژه‌ها

ابوت، پاملا، والاس، کلر (۱۳۸۰) جامعه شناسی زنان. ترجمه منیژه ‏نجم عراقی. تهران: نشر نی.‏
ایزدی، احمد و دیگران (1393) «تبیین تجارب جانبازان شیمیایی جنگ ‏ایران و عراق از ماهیت و ساختار منابع رنج»، مجله علمی پژوهشی دانشگاه ‏علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، دوره ۲۲، شماره 1: 870-858.‏
برناردز، جان (1384) درآمدی به مطالعات خانواده. ترجمه حسین ‏قاضیان. تهران:  نشر نی.‏
بودون، ریمون (۱۳۸۳) منطق کنش اجتماعی. ترجمه عبدالحسین نیک ‏گهر. تهران: نشر توتیا.‏
جعفری، فرهاد و دیگران (1390) «ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﺴﺮان ﺟﺎﻧﺒﺎزان ‏ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﭼﺸﻤﻲ». طب جانباز، سال 3، شماره 11: 12-8.‏
چیل، دیوید (۱۳۹۴) خانواده‌ها در دنیای امروز (رهیافت تطبیقی، مقایسه‌‏ای)، ترجمه محمدمهدی لبیبی؛ با مقدمه‌ای از باقر ساروخانی. تهران: ‏شرکت نشر نقد افکار، چاپ دوم‎.‎
حسینی، سیدحسن؛ اویسی فردویی، قاسم (1397). «تجربة پذیرش ‏فرزندخواندگی به‌ مثابة مسئلة اجتماعی (مطالعة خانوادة جانبازان قطع ‏‏‌نخاعی)». مجلة مطالعات اجتماعی ایران، دوره 12، ش2: 4-27.‏
خاقانی‌زاده، مرتضی؛ سیرتی، مسعود (1383). «تأثیر عوامل فردی، ‏خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی در تشدید علایم روان پزشکی جانبازان ‏اعصاب و روان». طب نظامی، شماره 6 ، دوره1: 37-34.‏
دورکیم، امیل (۱۳۹۲). درباره ی تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام. ‏تهران: نشر مرکز. چاپ پنجم.‏
زاهدی اصل، محمد؛ صالح، صلاح الدین (۱۳۹۳). «حمایت اجتماعی و ‏میزان سلامت اجتماعی همسران جانبازان اعصاب و روان شهر تهران». ‏پژوهش‌نامه مددکاری اجتماعی، دوره ۱، شماره 1 : 244-207.‏
سلیمی، سید حسین و دیگران (1387) «ابعاد رضایت زناشویی در همسران ‏جانباز»، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره ۴، شماره 4: 72-55.‏
شفیعی، کتایون و دیگران (1388) «ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮی ﻣﺠﺪد و ﻋﻮاﻣﻞ ‏اﺻﻠﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ آن در ﺟﺎﻧﺒﺎزان ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼل اﺳﺘﺮس ﭘﺲ از ﺣﺎدﺛﻪ ‏‏(ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻴﻔﻲ)». طب جانباز، سال 2، شماره 5: 13-6.‏
فلیک، اووه. (۱۳۸۷). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه ‌هادی جلیلی. ‏تهران: نشر نی.‏
قلی‌زاده، آذر؛ مرتضوی کهنگی، زهره السادات (۱۳۸۴). «تأثیر معلولیت ‏جانبازان 25 درصد به بالا بر مسائل خانواده از دیدگاه همسران آنها در ‏شهر اصفهان»، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، شماره ۲۶: ‏‏114-99.‏
عابدی، حیدرعلی و دیگران (۱۳۹۴). «تجارب همسران در توانمندسازی ‏مصدومان شیمیایی، مطالعه پدیدارشناسی». طب جانباز، دوره هشتم، ‏شماره ۱: ۶۶-۵۷.‏
کراسول، جان. (۱۳۹۴). پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان ‏پنج رویکرد. ترجمه حسن دانایی فرد و حسین کاظمی. تهران: صفار: ‏اشراقی، چاپ دوم.‏
کوزر، لوئیس؛ روزنبرگ، برنارد (۱۳۷۸). نظریه‌های‌ بنیادی‌ ‏جامعه‌‌شناختی، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی. ‏
کوئن، بروس (۱۳۷۸). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه و اقتباس غلامعباس ‏توسلی، رضا فاضل. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی ‏دانشگاه ها (سمت).‏
گیدنز، آنتونی و بردسال، کارن (۱۳۸۶). جامعه‌شناسی، ترجمه: حسن ‏چاووشیان، تهران: نشرنی.‏
معصوم زاده، نرگس؛ یحیی زاده، حسین (۱۳۹۵) «تجارب زیستۀ همسران ‏جانبازان». برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره ۸،  شماره 28: 115-‏‏91.‏
نادری، آزاده و دیگران. (۱۳۹۵). «کیفیت زندگی همسران جانبازان قطع ‏عضو شهرستان همدان». طب جانباز، دوره 8، شماره 3: 163-157.‏