نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان و پژوهشگر پژوهشکده کردستان‌شناسی

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان

چکیده

عدالت، آزادی، برابری و رهایی از تبعیض و نابرابری درمیان انسان­ها، به‌ویژه میان زنان و مردان، از پیام­های اصلی ادیان آسمانی و به‌خصوص دین اسلام است. هدف این پژوهش، بررسی رویکرد یکی از جریان­های مذهبی فعال اهل سنت در کردستان، یعنی جماعت دعوت و اصلاح،  به زنان است. روش مطالعة حاضر کیفی است و برای انجام عملیات میدانی از روش مردم­نگاری و برای تحلیل داده­ها از نظریة مبنایی استفاده شده است. با استناد به مصاحبة نیمه­ساخت­یافته با 30 عضو فعال جماعت دعوت و اصلاح ساکن شهر سنندج، اعضای جماعت با اتخاذ رویکرد نو به مسئلة زنان و با اعطای مسئولیت به آنان، رویکردی جدا از سنت­گرایی ملی و دینی درقبال زنان اختیار کرده‌اند. جریان مذهبی مزبور، با تفسیر جدید از فقه و متون دینی، به دفاع از حقوق زنان و انتقاد از وضع موجود در کردستان درباب زنان پرداخته و رویکرد اسلامی را بهترین مدافع و حافظ حقوق زنان معرفی می­کند. رویکرد جماعت دعوت و اصلاح درباب زنان و جایگاه آنها در جامعه، بازاندیشانه، اصلاحی و در پیِ حمایت از حضور و فعالیت زنان در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه است. رویکرد اعضای جماعت به زنان ذیلِ سه سنخ تناسب­گرایی، سنت­گرایی، و اخلاق­گرایی اسلامی تقسیم‌پذیر است.
 

کلیدواژه‌ها

احمد، لیلا (1391) زنان و جنسیت در اسلام، ترجمۀ فاطمه صادقی، تهران: نشر زنان و قوانین در جوامع مسلمان.
اسپوزیتو، جان اُ. وال (1392) جنبش‌های اسلامی معاصر (اسلام و دموکراسی)، ترجمۀ شجاع احمدوند، تهران: نی.
استراس، آنسلم و جولیت کوربین (1385) اصول روش تحقیق کیفی: نظریة مبنایی، رویه­ها و شیوه­ها، ترجمۀ بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اینگلهارت، رونالد و پیپا نوریس (1389) مقدس و عرفی (دین و سیاست در جهان)، ترجمۀ مریم وتر، تهران: کویر.
براهنی، رضا (1356) تاریخ مذکر، علل تشتت فرهنگ در ایران، تهران: علمی.
جماعت دعوت و اصلاح ایران (1394) مرام‌نامه و اساس­نامة جماعت دعوت و اصلاح، مصوب کنگرة چهارم، 21و 22 مرداد 1394.
برویین­سن، مارتین وان(1387)«از عادله خانم تا لیلا زانا؛ زنان در جایگاه رهبران سیاسی کُرد»، ترجمۀ حمزه محمدی، فصلنامه زریبار، شماره56-57: 256-273.
رایس، کلارا کولیور (1383) زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمۀ اسدالله آزاد، تهران: کتابدار.
رستم­پور، سمیه (1395) «زنان مهمانان ناخواندة مجلس پدرسالاری روشنفکری کردستان»، ژیلوان، شمارة 8: 45.
رسول­پور، خبات (1392) تبیین جامعه­شناختی شکل­گیری جماعت دعوت و اصلاح ایران و تحول گفتمانی، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی.
روآ، الیویه ( 1378) تجربة اسلام سیاسی، ترجمۀ محسن مدیرشانه­چی و حسین مطیعی‌امین، تهران: الهدی.
رید، اولین (1380) آزادی زنان، ترجمۀ افشنگ مقصودی، تهران: گل‌آذین.
سلامی، نذیر احمد(1379) نگاهی کوتاه به جایگاه زن در اسلام، زاهدان: ندای اسلام.
شارون، جوئل (1394) ده­پرسش از دیدگاه جامعه­شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.
صادقی، حسین؛ تقوی، علی(1381) «نگاهی به جایگاه زن در اسلام»، مبلغان، شمارۀ 43:32-32.
عبادی، محسن (1391) مطالعة جامعه‌شناختی جماعت دعوت و اصلاح ایران، پایان­نامة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
عنایت، حمید (1392) اندیشة سیاسی در اسلام معاصر، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
فاطمی، عباس(1384) تأملی بر مشارکت سیاسی- اجتماعی زنان، قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران(1332-1380)، تهران: نشر رمز.
فریدمن، جین (1389) فمینیسم، ترجمۀ فیروزه مهاجر، تهران: آشیان.
قرضاوی، یوسف (1389) «مصاحبه با شبکة ماهواره­ای (أنا) با موضوع بررسی حقوق زنان در اسلام» (www.islahweb.org)، تاریخ دسترسی: 24/01/1389.
کینان، درک (1376) کردها و کردستان، ترجمۀ ابراهیم یونسی، تهران: نگاه.
محمدپور، احمد (1389) روش در روش: دربارة ساخت معرفت در علوم انسانی، تهران: جامعه­شناسان.
محمدی، بیوک (1387) درآمدی بر روش تحقیق کیفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محمدی، نعیما (1392) تبیین جامعه­شناختی جنبش زنان در کشورهای عضو کنفرانس اسلامی، رسالة دکتری جامعه‌شناسی، تهران: دانشگاه تربیت‌مدرس.
محمدی، نعیما و علی‌محمد حاضری (1395) «تأملی نظری درباب موانع توسعۀ فمینیسم اسلامی»، جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 54: 3-24.
نصیری، مهدی (1381) جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام، تهران، کتاب صبح.
واعظی، محمدجواد؛ جباری، محمدرضا(1389)نگاهی تاریخی به وضعیت زن در اسلام، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 26، ص 143-164.
Geertz,C (1983) “The Way We Think Now:Toward an Ethnography  of Modern Thought”. In Local Knowledge :Further Essays in Interpretive Anthropology.New York:Basic Books
Moghadam, Valentine (2005) Islamic Feminism: its Discontents and its Prospects. International Congress on Islamic Feminism, Barcelona, Spain, October 29, www.islamicfeminism.org.