نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 پژوهشگر و مدرس دانشگاه، دکترای تخصصی جامعه شناسی

2 پژوهشگر صدا و سیمای استان مرکزی، کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی

چکیده

مجموعه مطالعات انجام شده در حوزه اخلاق اجتماعی، حکایت از وجود مسأله پیرامون این حوزه در جامعه ایرانی دارد. اکثر اندیشمندان اجتماعی با وجود دیدگاه­های سیاسی مختلف، در این گزاره که مبانی اخلاق اجتماعی در جامعه متزلزل شده، اشتراک‌ نظر دارند. این تحقیق با هدف بررسی سطح اخلاق اجتماعی در میان شهروندان کرمانی به روش پیمایشی و نمونه­ای با حجم 384 نفر افراد بالای 18 سال انجام شده است. نتیجه بررسی شاخص­های اخلاق اجتماعی، حاکی از آن است که از مجموع نمره 5، میانگین شاخص­های تعهد اجتماعی (51/4)، مسئولیت‌پذیری اجتماعی (43/4) و نوع دوستی (07/4) نسبت به سایر شاخص­ها در وضعیت
مناسب­تری قرار دارد. میانگین شاخص­های قانون­گرایی (82/3)، اعتماد اجتماعی (67/3)، عام­گرایی (62/3) و مدارای اجتماعی (23/3) به ترتیب در رتبه­های بعدی قرار دارند. نتایج تفکیکی اعتماد اجتماعی نشانگر آن است که سطح اعتماد تعمیم یافته (38/3) پایین تر است. در زمینه اعتماد نهادی، میانگین بیشترین اعتماد مربوط به معلمان (57/3) و کمترین مربوط به شهرداری (74/2) می­باشد. از نظر نوع دوستی، میانگین نوع دوستی عادی 59/4 و نوع دوستی اضطراری 47/3 می‌باشد. نتایج نشان می­دهد که بیشترین تعهد به خانواده (میانگین 50/4) و کمترین پای­بندی به جامعه کل (میانگین 92/3) وجود دارد. یعنی تعهد اجتماعی در بین شهروندان کرمانی تعمیم­یافته نیست. در مجموع سطح بعضی از شاخص در حد متوسط و بعضا رو به پایین است. در هیچکدام از شاخص‌های فوق، تفاوت معناداری بین زنان و مردان وجود ندارد. توسعه جامعه در گرو ارتقاء سطح این شاخص‌ها می باشد. 

کلیدواژه‌ها

ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1380)؛ جامعه شناسی توسعه. تهران: کلمه.
ایسپا (1384): فرهنگ سیاسی ایرانیان، نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (جهاد دانشگاهی).
ایمان، محمدتقی و وجیهه جلائیان بخشنده  (1389)؛ بررسی و تبیین رابطة بین مسئولیت اجتماعی و سرمایة اجتماعی در بین جوانان شهر شیراز، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 21، شمارة پیاپی 37، شماره اول: 19-42.
پیران، پرویز (1395): سربریدن اخلاق، روزنامه اعتماد، شماره 3599، یکشنبه 24 مرداد 1395، ص 7.
تاجیک، محمد رضا (1398): گزارش  گفتگو با اعتماد آنلاین، یکشنبه 18/1/98.
چلبی، مسعود (1375)؛ جامعه شناسی نظم، تهران. نشر نی.
چلبی، مسعود  (1385)؛ تحلیل اجتماعی در فضای کنش، تهران: نشر نی.  
حاجیانی، ابراهیم (1393)؛ جامعه شناسی اخلاق، انتشارات جامعه شناسان.
داوری اردکانی، رضا (1395): گزارش سخنرانی در دومین نشست از سلسله‌ نشست‌ های اخلاق تعلیم و تربیت در دانشگاه یزد، سایت دین آنلاین، پایگاه تحلیلی خبری دین پژوهی، دوشنبه 3 آبان 1395. 
رجب زاده، احمد (1376): ارزشها و ضعف وجدان کاری در ایران، نامه پژوهش، سال دوم، شماره 5: 54-73.
رشاد، علی اکبر (1394): گزارش سخنرانی در  پیش همایش ملی فلسفه اخلاق، پایگاه خبری تحلیلی بهار، 7/11/1397.
رضایی، عبدالعلی (1379)؛ ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان (موج اول تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،دفتر طرح های ملی.
رضایی، محمد (1384) ؛ میزان، نوع و عوامل موثر بر قانون گریزی، مجله جامعه شناسی ایران، دوره ششم، شماره 3: 69-47.
رفیع پور، فرامرز (1378) آنومی یا آشفتگی اجتماعی، تهران، انتشارات سروش.
زتومکا، پیوتر (1386). اعتماد، نظریه جامعه شناختی. ترجمه غلامرضا غفاری. تهران: شیرازه.
داوودی، محمد  (1385). رویکردها و پرسش های بنیادین در تربیت اخلاقی، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن معارف اسلامی ایران، سال دوم، شماره2.: 153-175.
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی (1373): نظرسنجی از مردم تهران در مورد ارزش­های سیاسی- اجتماعی. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات.
سراج زاده، سیدحسین؛ شریعتی، سارا؛ صابر، سیروس.  (1382)، بررسی رابطه میزان دینداری و انواع آن با مدارای اجتماعی. مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. زمستان 1382، شماره4: 109-142.
سراج زاده، سیدحسین و رحیمی، فرشید (1394): مطالعـه اثـر دینـداری بـر پایبنـدی اخلاقـی در یـک جمعیـت دانشجویی، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال4، شماره 16، پاییز 94: 76- 45 
سروش، مریم (1391): احساس مسئولیت فردی و اجتماعی، دیگرخواهی و اعتماد اجتماعی : مطالعه نوجوانان شیراز. جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره پیاپی 46، شماره دوم، تابستان 91: 193-211.
شارع پور، محمود (1385): ابعاد و کارکردهای سرمایه اجتماعی و پیامدهای حاصل از فرسایش آن، بررسی مسائل اجتماعی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
صداقت، کامران و دیگران (1384)، بررسی عوامل اجتمـاعی و فرهنگـی مـؤثر بـر قانونگریزی و قانونگرایی شهروندان تبریزی، پایان نامـة دکتـری جامعـه­شناسـی دانشگاه اصفهان.
طزری، تقی و یوسف بیگی، محمد حسین (1394)؛ بررسی شاخص موفقیت لگاتوم در سال 2014 و مقایسه وضعیت ایران با کشورهای منطقه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دفتر مطالعات رفاه اجتماعی.
عبدالکریمی، بیژن (1394): تاملی فلسفی و متافیزیکی پیرامون نسبت اخلاق و سیاست، روزنامه ایران، شماره 6085، 2 آذر 1394. ص 15.
گودرزی، محسن (1382)؛ ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان (موج دوم،)، تهران. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح‌‌های ملی.
لیتل، دانیل (1381): تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، موسسه فرهنگی صراط، چاپ اول.
محسنی تبریزی، علیرضا؛ معیدفر، سعید و گلابی، فاطمه (1390): بررسی اعتماد اجتماعی با نگاهی نسلی به جامعه، مجله جامعه شناسی کاربردی، شماره 41: 41-70.
محسنی، منوچهر (1379)، بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتارهای اجتماعی فرهنگی در ایران، تهران: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور.
محسنی، نیکچهره (1371)؛ ارزشهای اخلاقی در نظریه­های مختلف روانشناسی، نشریه علوم تربیتی، 15 (4)، 1-30.
مهدوی، اسماعیل، میرصلاح‌الدین عنایتی و عبدالکاظم نیسی (1387)؛بررسی اثربخشی آموزش مسئولیت‌پذیری بر عزت نفس دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه، فصلنامة یافته‌های نو در روان‌شناسی: شمارة 9، سال1387،دوره 3 :115-129
مهدوی، محمد صادق؛ اسمی جوشقانی، زهرا (1392):نگاهی جامعه­شناختی به عوامل اجتماعی موثر بر اخلاق شهروندی جوانان کاشان، مطالعات جامعه­شناختی شهری، پاییز 1392 ، دوره 3، شماره  8: 1-30.
میرفردی، اصغر.  (1388)، عام­گرایی و زمینه­های تاثیرگذار بر آن در مناطق در حال توسعه: مطالعه مورد شهر یاسوج. پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی،: 113-140.
نوریس، پیپا و اینگلهارت، رونالد (1395)؛ جهانی شدن و تنوع فرهنگی، مترجمان عبدالله فاضلی و ساجده علامه، تهران. کویر. چاپ اول.
Baker, W. E. (2005). America’s Crisis of Values: Reality and Perception. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Berkowitz,L (1972) Social Norms,Feeling and Other Factors Affecting Helping and Altruism. In L, Berkowitz (dir.)Advances in experimental social psychology   (vol 6) Newyork.Academic press.
Calhoun, C. (1991). "Morality, Identity, and Historical Explanation: Charles Taylor on the Sources of the Self", Sociological Theory 9: 232–263.
Inglehart, R. and W. E. Baker. (2000). "Modernization, Cultural Change, and the Persistence of Traditional Values", American Sociological Review,65:19 –51.
Lamont, M., J. Schmalzbauer, M. Waller, and D. Weber (1996). "Cultural and Moral Boundaries in the United States: Structural Position", Geographic Location, and Lifestyle Explanations. Poetics 24: 31–56.
Lederman, Daniel. Louisa, Norman and Maria, Menendez Ana, (1999). "Violent Crime: Does Social Capital Matter": 1-43, http://www .rosenet.com.
Maliki, A. E., E. S. Asain & J. Kebbi (2010),"Background variables, social responsibility and academic achievement among secondary school students in Bayelsa state of Nigeria", Study home comm Sci, 4(1): 27-32.
Myers,D,G(1990)Socialpsychology,Newyork, McGraw-Hill Publishing company.
Piliavin, J. A. and H. W. Charng (1990)."Altruism: A Review of Recent Theory and Research", Annual Review of Sociology 16: 27–65.
Rawls, A. W (1987). "The Interaction Order Sui Generis: Goffman’s Contribution to Social Theory", Sociological Theory 5: 136–149.
Simons, R ,G(1991)Altruism and Sociology,The sociological Quarterly, 32,:1-22.
Simpson, B. and R. Willer (2008). "Altruism and Indirect Reciprocity: The Interaction of Person and Situation in Prosocial Behavior", Social Psychology Quarterly 71 (1): 37–52.
Stets, J. E. and M. J. Carter (2006). The Moral Identity: A Principle Level Identity, Purpose, Meaning, and Action: Control System Theories in Sociology, edited by K.
William, M. ed.(1997): The American Heritage Dictionary of the English language, New York: The Houghton Mifflin Company.