نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارجامعه شناسی، عضو هیئت علمی گروه مدیریت فرهنگی و رسانه، دانشکدۀ فرهنگ و ارتباطات ، دانشگاه سوره،تهران،ایران

2 دانش آموخته کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی، گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خاتم

چکیده

مهاجرت یا تمایل به مهاجرت از ایران در گروه‌های متخصص در صورت اشاعه و گستردگی، می‌تواند برای کشور مسئله‌آفرین باشد؛ ازاین‌رو هدف مقاله، بررسی میزان تمایل به مهاجرت از ایران و عوامل مرتبط با آن در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان است. روش تحقیق، پیمایشی و جامعه آماری 6258 نفر دانشجوی شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 1401-1400 در دوره‌های تحصیلات تکمیلی است. تحلیل داده ها بر اساس نمونه 215 نفری انجام و از روش نمونه‌گیری سهمیه­ای (جنس، مقطع تحصیلی و گروه آموزشی) استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد که میانگین نمره تمایل به مهاجرت 2/3 از 5 و از حد وسط مقیاس بزرگتر است. همچنین مشخص شد که درگروه تحصیلی علوم انسانی، میل به مهاجرت کم­تر از گروه­های مهندسی و علوم پایه است و  وضعیت  اقتصادی فرد تاثیری بر میزان میل به مهاجرت ندارد. از دیگر یافته ها عدم تفاوت معنادار در میل زنان و مردان به مهاجرت است. نمودار مدل معادله ساختاری، اثر غیرمستقیم تعلق دینی و اعتماد نهادی را بر  تمایل به مهاجرت  و اثر مستقیم تعلق اجتماعی را  بر این متغیر نشان داد. با افزایش تعلق دینی میل به مهاجرت کاهش می­یابد و اعتماد نهادی بیشتر می­شود. با افزایش اعتماد نهادی، تعلق اجتماعی افزایش یافته و میل به ماندن بیشتر می­شود.
 

کلیدواژه‌ها

اسمیت، فلیپ و رایلی، الِگزندر (1394). نظریه فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
حبیبی، آرش و کلاهی، بهاره (1401). مدل‌یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی (آموزش کاربردی نرم‌افزار Lisrel). تهران: جهاد دانشگاهی.
حسینی، سید خلیل؛ صبوری خسروشاهی، حبیب و معدنی، سعید (۱۳۹۹). "عوامل مؤثر بر گرایش نخبگان فرهنگی به مهاجرت به کشورهای توسعه‌یافته"، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 47، شماره ۳: 62-51.
حیدری سورشجانی، رسول و فلاحتی، فرشاد (1400). "شناسایی عوامل مؤثر بر مهاجرت نخبگان با تأکید بر محیط کالبدی کشورهای مقصد (مورد مطالعه: دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه کاشان)"،  فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، دوره 11، شماره 35: 160-132.
دورماگن، ژان – ایو و موشار، دانیل (1399). مبانی جامعه‌شناسی سیاسی. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: انتشارات آگه.
رنانی، محسن (1400). فرسایش تمدنی ایران با مهاجرت نخبگان، T.me/Renani_Mohsen، (دریافت شده در20 مرداد 1400).
روزبهانی، سمیه؛ امیرنژاد، سعید و عظیمی دلارستاقی، عادله (1401). "تدوین مدل عوامل مؤثر بر مهاجرت دانشجویان و دانش‌آموختگان علوم ورزشی به خارج از کشور"، نشریه پژوهش در ورزش تربیتی، دوره 10، شماره 28: 161-190.
زارع، سعید و هاشمی، سیده حکیمه (1394). "بررسی رابطه انواع دین‌داری دانشجویان و گرایش آنان به مهاجرت خارج از کشور (دانشجویان کلیه مقاطع دانشگاه علامه طباطبایی)"، فصلنامه جامعه‌پژوهی فرهنگی، دوره 6، شماره 3: 53-80.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (بی تا). نرخ تورم و شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی، از:
 https://www.cbi.ir/Inflation/Inflation_FA.aspx، (دریافت‌شده در 26 مرداد 1402).
سردارنیا، خلیل اله؛ بدری، کوروش و امینی زاده، سینا (1400). "رابطه بین شبکه‌های اجتماعی و اعتماد نهادی؛ مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه شیراز"، پژوهش‌های راهبردی سیاست، شماره 36: 125-99.
سلیمی، خاطره (۱۳۹۷). "بررسی میزان تمایل دانشجویان دانشگاه تهران به مهاجرت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
شهریاری پور، رضا؛ امین بیدختی، علی‌اکبر؛ محمدی فر، محمدعلی و کیانی، کورش (1396). " تأثیر جو دانشگاه و نظام ارزشی بر گرایش دانشجویان به مهاجرت از کشور (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه سمنان)"، نشریه مسائل اجتماعی ایران، دوره 8، شماره 2: 99-120.
صادقی جعفری، جواد؛ یزد خواستی، بهجت و اجتهادی، مصطفی (۱۳۹7). "تحلیلی بر احساس تعلق مردم به جامعه در حال تغییر ایران و عوامل مؤثر بر آن"، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 19، شماره ۱: ۲۶-۳.
صلواتی زاده، بهرام (4 آبان 1401). با مهاجرت توده‌وار مواجهیم، روزنامه شرق، شماره 4404، https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-859555 ، (دریافت شده در5 بهمن 1401).
صلواتی زاده، بهرام (1399). سالنامه مهاجرتی ایران. تهران: دانش‌بنیان فناور.
صلواتی زاده، بهرام (1400). سالنامه مهاجرتی ایران. تهران: دانش‌بنیان فناور.
فروتن، یعقوب و شیخ، مرتضی (1396). "بررسی گرایش دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به مهاجرت بین‌المللی"، مجله جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره4، شماره 10: 79-61.
فقیهی، فریما (۱۳۹۸). "گرایش به مهاجرت دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
فیروزه سوره، راضیه؛ نجاتی حسینی، سید محمود؛ موسوی، یعقوب و امیر مظاهری، مسعود (۱۳۹۹). "تحلیل اجتماعی تمایل به مهاجرت دانشگاهیان"، جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، شماره ۱۳: ۱۴۳-۱۳۲.
قاضی‌نژاد، مریم و خانی اوشانی، نسرین (1396). "رابطه بین بازاندیشی در هویت و گرایش به مهاجرت از کشور (پژوهشی در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های دولتی تهران)"، نشریه مسائل اجتماعی ایران، دوره 8، شماره 2: 151-174.
قمریان، فاطمه؛ فتحی، سروش و نوابخش، مهرداد (1398). "بررسی پدیده مهاجرت از دیدگاه دانشجویان دولتی (شریف و علم و صنعت)"، نشریه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، دوره2، شماره 4: 2721-2737.
کوئن، بروس (1399). مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل. تهران: انتشارات سمت.
گیدنز، آنتونی و ساتن، فیلیپ (1395). جامعه‌شناسی. ترجمه هوشنگ نایبی. جلد دوم. تهران: انتشارات نشر نی.
معیدفر، سعید (23 دی 1401). مهاجرت‌هایی که راهش را باز گذاشتند، روزنامه شرق، شماره 4471، https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-867085 ، (دریافت شده در5 بهمن 1401).
 
Abbott, A., & Silles, M. (2016). Determinants of international student migration. The World Economy, 39(5), 621-635.
Carling, J., & Collins, F. (2018). Aspiration, desire and drivers of migration. Journal of Ethnic and Migration Studies44(6), 909-926.
Castles, S., De Haas, H., & Miller, M. J. (2014). The age of migration: International population movements in the modern world. Guilford Press.
De Haas, H. (2021). A theory of migration: the aspirations-capabilities framework. Comparative migration studies9(1), 1-35.‏
Ghatak, S., Levine, P., & Price, S. W. (1996). Migration theories and evidence: an assessment. Journal of Economic Surveys10(2), 159-198.‏
Kabir, H. (2021). Notion of belonging in the nation-state: gendered construction of international migration aspirations among university students in Bangladesh. Migration Letters, 18(4), 463-476.
Leblang, D., & Peters, M. E. (2022). Immigration and Globalization (and Deglobalization). Annual Review of Political Science25, 377-399.
Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, J. E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and development review, 19(3), 431-466.‏
Mihi-Ramirez, A., & Kumpikaite, V. (2014). Economics reason of migration from point of view of students. Procedia-Social and Behavioral Sciences109, 522-526.
Myers, S. M. (2000). The impact of religious involvement on migration. Social Forces, 79(2), 755-783.
Nghia, T. L. H. (2019). Motivations for studying abroad and immigration intentions: The case of Vietnamese students. Journal of International Students9 (3), 758-776.
Plopeanu A-P, Homocianu D, Mihăilă AA, Crișan EL, Bodea G, Bratu R-D, Airinei D. Exploring the Influence of Personal Motivations, Beliefs and Attitudes on Students’ Post-Graduation Migration Intentions: Evidence from Three Major Romanian Universities. Applied Sciences. 2018; 8(11):2121.
Pollini, G. (2005). Elements of a theory of place attachment and socio-territorial belonging. International Review of Sociology—Revue Internationale de Sociologie, 15(3), 497-515.
Shkoler, O., Rabenu, E. The motivations and their conditions which drive students to seek higher education in a foreign country. Curr Psychol (2022).
Simpson, N. B. (2022). Demographic and economic determinants of migration. IZA World of Labor, 373 v 2
Stark, O. (1984). Discontinuity and the theory of international migration. Kyklos37 (2), 206-222