نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی تهران،ایران،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،گروه جامعه شناسی

2 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تحولات ساختاری و ارزشی ایجادشده در جامعه، مناسبات درونی خانواده ازجمله نحوة مواجهه و مناسبات نسلی با سالمندان را دستخوش تغییر کرده است. با ابتنای بر این جریان، پژوهش حاضر به توصیف عمیق تجارب سالمندان از طردشدگی در روابط خانوادگی می‌پردازد. این پژوهش با روش‌شناسی کیفی، روش پدیدارشناسی توصیفی، روش نمونه‌گیری هدفمند با استراتژی حداکثر تغییرات و تکنیک مصاحبة عمیق نیمه‌‌ساختاریافته با 12 نفر از زنان و مردان سالمند 60 سال و بالاتر شهر کرج انجام گرفت و مصاحبه‌ها با استراتژی پیشنهادی کولایزی تحلیل شدند. نتایج حاصل از تحلیل تجارب زیستة سالمندان از طردشدگی در روابط خانوادگی، در چهار تم نوظهور شامل «احساس حذف‌شدگی»، «تنهایی و فقدان حک‌شدگی اجتماعی»، «زندگی با استیگمای (داغ ننگ) سنی» و «رنج‌بُردن و ترس از سَربارشدن» به دست آمد. پدیدة محوری تحقیق که دلالت بر ذات فراگیر تجربة طرد سالمندان در روابط خانوادگی دارد، سالمندی و بازتولید طرد بود که حاکی از آن است که طردشدگی سالمندان یک کلّیت با مجموعه‌ای از عناصر متداخل و با رابطة دیالکتیک و سیّال است که طردشدگی در یکی از ابعاد آن، سبب طردشدگی در سایر ابعاد هم می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

ایمان‌زاده، علی و علیپور، سریه (1396). واکاوی تجربیات زنان سالمند از احساس تنهایی: مطالعه‌ای پدیدارشناختی. مجلة روانشناسی پیری، 3(1)، 43-1.
باستانی، سوسن، رهنما، فاطمه و قاضی نژاد، مریم (1392). طرد اجتماعی: طرد عینی و ذهنی سالمندان شهر تهران. مجلة مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(4)، 626-933 .
تاجبخش، کیان (1385). سرمایه اجتماعی. ترجمة افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
تاج‌مزینانی، علی‌اکبر و لاریجانی، مهدیه (1394). بررسی عوامل تأثیرگذار بر مطرودیت اجتماعی سالمندان. مجلة جامعه‌شناسی کاربردی، 26(3)، 57-74.
حبیب‌پور گتابی، کرم، قادری، صلاح‌الدین و رادپور، زهرا (1398). سالمندی و  ناخشنودی در روابط خانوادگی. پژوهشنامة مددکاری اجتماعی، 6(19)، 79-129.
حقیقتیان، منصور، سیف‌زاده، علی  و مهاجرانی، علی‌اصغر (1396). رابطه انزوای اجتماعی و سلامت در سالمندان تهرانی. مجلة آموزش و سلامت جامعه، 3، 19-25.
خوش‌بیانی آرانی، فاطمه و بابایی‌فرد، اسدالله (1401). عوامل مؤثر بر طرد اجتماعی سالمندان در شهرهای کاشان و آران و بیدگل، 22(84)، 299-334.
ریتزر، جورج (1393). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
ساروخانی، باقر و قریب، مینا (1393). ساختار خانواده و تأثیر آن بر جایگاه سالمندان (مورد مطالعه: شهر تهران). مجلة مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(3)، 21-32.
علی‌کرمی، کریم، ملکی، امیر، عبداللهیان، حمید و رضائی، مهدی (1400). پدیدارشناسی تجارب زیسته زنان سالمند تنها از رهاشدگی و طرد. فصلنامة رفاه اجتماعی، 21(8)، 245-274.
غفاری، غلامرضا و حبیب‌پور گتابی، کرم (1394). سیاست اجتماعی: بنیان‌های مفهومی و نظری. چاپ سوم، تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
فیروزآبادی، سید احمد(1392).  طرد اجتماعی: رویکرد جامعه شناختی به محرومیت. تهران: جامعه‌شناسان.
کرسول، جان (1400). پویش کیفی و طرح پژوهش. ترجمة حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: صفار.
گیدنز، آنتونی (1394). جامعه‌شناسی. ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضدروش، تهران: جامعه‌شناسان.
مشونیس، جان (1395). مسائل اجتماعی. ترجمة هوشنگ نایبی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
 
Ahern, K. (1999). Ten tips for reflexive bracketing. Qualitative Health Research, 9(3), 407-411.
Fochtman, D. (2008). Phenomenology in pediatric cancer nursing research. Journal of Pediatric Oncology Nursing, 25(4), 185-192.
Gearing, R. (2004). Bracketing in research: A typology. Qualitative Health Research, 14(10), 1429-1452.
Hawkley, L.C. (2015). Loneliness and Social Embeddedness in Old Age. In: Pachana, N. (eds) Encyclopedia of Geropsychology. Springer, Singapore.
Heghea, E. (2020). Social exclusion of the elderly people from the labor market of the Republic of Moldova. Journal of Research on Trade, Management and Economic Development, 1(13),113-128.
Holm, A. L., Lyberg, A., & Severinsson, E. (2014). Living with stigma: depressed elderly persons' experiences of physical health problems. Nursing research and practice, 2014, 527920.
Jehoel-Gijsbers, G., & Vrooman, C. (2008). Social exclusion of the elderly: A comparative study of EU member states. Eneori Research Report No 57 http://kms1.isn.ethz.ch/serviceengine/Files/ISN/ 92913.
Lee, Sunwoo (2021). Social Exclusion and Subjective Well-being Among Older Adults in Europe: Findings From the European Social Survey. The Journals of Gerontology: Series B, 76(2), 425–434.
Nyqvist, F., Nygård, M., & Scharf, T. (2019). Loneliness amongst older people in Europe: a comparative study of welfare regimes. Eur J Ageing, 16, 133–143.
Richard, A., & Sutherland, E.H. (2015). Encyclopedia of Criminology. Routledge. Retrieved from: http://cw.routledge.com/ref/criminology/sutherland.html
Samouei, R., & Keyvanara, M. (2022). Explaining the Challenges of the Iranian Health System in the Face of Future Aging: A Qualitative Study (Persian). Salmand: Iranian Journal of Ageing, 16(40), 608-623.
Shosha, G. A. (2012). Employment of  Colaizzi's strategy in descriptive phenomenology: A reflection of a researcher. European Scientific Journal, 8(27), 31-43.
Speziale, H.J., & Carpenter, D.R. (2007). Qualitative Research in Nursing: Advancing the Humanistic Imperative, (4th ed.). Philadelphia. Lippincott, Williams and Wilkins.
Sun, T. Et al. (2022). Association Between Self-Perceived Stigma and Quality of Life Among Urban Chinese Older Adults: The Moderating Role of Attitude Toward Own Aging and Traditionality. Front. Public Health.
Van Regenmortel, S., Winter, B., Thelin, A., Burholt, V., De Donder, L. (2021). Exclusion from Social Relations Among Older People in Rural Britain and Belgium: A Cross-National Exploration Taking a Life-Course and Multilevel Perspective. In: Walsh, K., Scharf, T., Van Regenmortel, S., Wanka, A. (eds), Social Exclusion in Later Life. International Perspectives on Aging, vol 28. Springer, Cham.
Walsh, K., Scharf, T., & Keating, N. (2017). Social exclusion of older persons: a scoping review and conceptual framework. Eur J Ageing 14, 81–98.