نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه الزهرا

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی. دانشگاه الزهرا

3 استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

چکیده

این پژوهش درصدد است که تجربه‌ی زیسته زنان فروشنده شاغل در مراکز خرید جدید را شرح دهد و به دلالت‌های معنایی آن دست یابد. پاساژها و مال­ها طی سال­ های اخیر، در کلانشهرهایی همچون تهران گسترش یافته و اشکالی از فرهنگ مصرفی در جامعه و نیز، کار غیررسمی و زنانه شدن نیروی کار و چالش­های آن را به نمایش می­گذارند. پژوهش حاضر با روش نظریه زمینه­ای به انجام رسیده است. برای انتخاب نمونه­ها از روش نمونه­ گیری هدفمند با حداکثر تنوع و برای گردآوری داده­ ها از مصاحبه نیمه­ساخت یافته استفاده شده است. در نمونه پژوهش، 30 نفر از زنان فروشنده شاغل در مراکز خرید مشارکت داشته ­اند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که زمینه‌ها و شرایط علّی همچون خودگردانی اقتصادی، دسترسی آسان به شغل فروشندگی، زنانه بودن محیط کار، فرصتی برای دیده شدن و بازتعریف هویت زنانه در واکاوی تجربه زیسته زنان شاغل، نقش داشته‌اند. در این میان، نادیده گرفتن قوانین کار، بدن­ های کار شامل، بدن نمایشی (تحمیل کدهای پوششی و آرایشی و الگوی مدل - فروشنده) و بدن مراقبتی، خوشرویی تصنعی، و عقلانیت مشتری‌مداری به عنوان راهبردها و علاقه مندی به شغل فروشندگی به عنوان شرایط مداخله ­گر عمل می­کنند. بر اساس مطالعه‌ی حاضر، تجربه‌ی زیسته­ زنان فروشنده در مراکز خرید، تن دادن به فرودستی، شخصیت­ شناسی، و از خود بیگانگی را در پی داشته است. مقوله‌ی هسته نیز به «فروشندگی به مثابه بهره‌کشی»، دلالت دارد.

کلیدواژه‌ها

استراوس، آنسلم و جولیت ،کوربین (1385). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه و شیوه‌ها، ترجمه بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه انسانی و مطالعات فرهنگ.
ابوت، پاملا؛ والاس، کلر (۱۳۹۷). جامعه‌شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی. تهران: نشر نی.
بودربار، ژان (1399). جامعه مصرفی، ترجمه پیروز ایزدی. تهران: نشر ثالث.
ذکایی، محمد سعید(1393). جوان، شهر و زندگی روزمره. تهران: نشر تیسا.
صادقی فسایی، سهیلا و لاریجانی، مهسا(1389). «مطالعه جامعه­شناختی آزار جنسی زنان در محیط کار»، زن در توسعه و سیاست، شمارۀ 3: 134-111.
کاظمی،عباس و امیرابراهیمی، مسرت (1398). «گونه­شناسی مجتمع­های تجاری در شهر تهران». فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. شمارۀ 56: 43-11.
کاظمی، عباس و امیرابراهیمی، مسرت (1400). مگامال­ها و مجتمع­های بزرگ تجاری در تهران؛ مطالعه­ای جامعه­شناختی، تهران: مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران.
فوکو، میشل (1378). مراقبت و تنبیه: تولّد زندان. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.
قدسی، علی محمد و نقدی، اسدالله و رویین تن، محبوبه (1396). «تصور ذهنی و تجربه عینی زنان از امنیت» (مورد مطالعه: زنان شاغل در بخش غیررسمی در شهر همدان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 2:306-285.
مارکس، کارل (1387). دست­نوشته‌های اقتصادی و فلسفی. ترجمه حسن مرتضوی. تهران: نشر آگه.
میر فلاح نصیری و سید نعمت الله(1397). «بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری زنان طی دهه اخیر در ایران و جهان». گزیده-های آماری، شمارۀ 29: 43-20.
نقدی، اسدالله و رویین تن، محبوبه (1395). «سبک­های ذهنی و محیطی اشتغال در بین زنان شاغل در بخش غیر رسمی (مورد مطالعه پاساژهای شهر همدان)». فصلنامه جامعه­شناسی سبک زندگی، شمارۀ 5: 219-175.
هارت، مایکل و نگری، آنتونیو(1388). انبوه خلق، جنگ و دموکراسی در عصر امپراتوری. ترجمه رضا نجف زاده، تهران: نشر نی.
هاروی، دیوید(1399). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه محمدرضا حائری. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
Braham, P. (1997). "Fashion: unpacking a cultural production", Pp, 119-176 in: P. Dugay (ed.) Production of Culture/ Cultures of Production, London: Sage.
Boyle, B., & Keere, K. (2019).  "Aesthetic labour, class and taste: Mobility aspirations of middle-class women working in luxury-retail", The Sociological Review, Vol. 67(3): 706-722.
Corbin, J. & Strauss, A. (1999(."Grounded Theory Research: Procedure and Evaluative Criteria". QualitativeSociology, 13: 3-21.
Esterberg K. G. (2002). Qualitative methods in social research. Boston, MA: McGraw-Hill.
Hochschild, AR. (1983). The Managed Heart: The Commercialization of Human Feeling, Berkeley: The University of California Press.
Hochschild AR. (1979). “Emotion work, feeling rules, and social structure”. American Journal of Sociology. Vol. 85(3): 551-575.
Lan, Pei-Chia (2003). “Working in a Neon Cage: Bodily Labor of Cosmetics Saleswomen in Taiwan”. Feminist Studies, 29(1): 21–45.
Leach, R.W. (1984). “Transformation in a culture of consumption: women department stores”, Journal of American History, 334.
Leslie, D. (2002.). “Gender, Retail Employment and the Clothing Commodity Chain”, Gender, Place and Culture, Vol. 9(1): 61–7.
Marchetti, C.  .(2017)”The Consumer Society and the (False) Myth of Mass Democratisation”; Italian Sociological Review, 7(4): 421 – 436.
Mears, A. ((2014. "Aesthetic Labor for the Sociologies of Work, Gender, and Beauty", Sociology Compass 8(12): 1330–1343.
Özbay, C. (2010). Retailed Lives: Governing Gender and Labor in Globalizing Istanbul; Unpublished PhD Thesis, Faculty of the USC Graduate School, University of Southern California.
Otis, E. (2011). Markets and Bodies: Women, Service Work, and the Making of Inequality in China. Stanford: Stanford University Press.
Pettinger, L. (2004). "Brand Culture and Branded Workers: Service Work and Aesthetic Labour in Fashion Retail", Consumption, Market and Culture 7(2): 165–84.
Pettinger, L. (2005).”Gendered Work Meets Gendered Goods: Selling and Service in clothing Retail", Gender, Work and Organization 12: 460–78.
Warhurst, C., & Nikson, D. (2007). "Employee experience of aesthetic labour in retail and hospitality." Work, employment and society, Vol. 21(1): 103-120.
Williams, C., & Connell, C. (2010). “Looking Good and Sounding Right”: Aesthetic Labor and Social Inequality in the Retail Industr”, Work and Occupations, 37(3), 349 377.